Ang linta, bow

Noong Sabado ng gabi, habang nagda-drive papunta sana sa b-day party ng pamangkin, nangyari ang hindi inaasahan. Sumadsad ang harap ni Asyong (palayaw sa una kong sasakyan) sa buntot ng isang pick-up truck. Ang damage, humigit-kumulang apat na libong dolyar.

Dito pa naman, walang nararating ang pakikipag-argumento sa nakabangga. Saka isa pa, dahil “rear-end” collission ang nangyari, ako ang 100 porsyentong may-sala. Pero tingin ko'y may sala din kahit papaano ang nakabangga ko. Kahit balot pa sa yelo ang daan. Wala namang nasaktan, tulog na tulog pa nga ang walong-buwan kong panganay.

Nangyari ito noong Sabado, kahapon naman, ang ate ang nakabangga. Kung ang sakin ang naka-anawns sa buong angkan ko dito, dahil nga nakarating pa rin kami sa b-day party kung saan present lahat ng mga kamag-anakan ko, ang kay ate nama’y sikreto.

Pinatotohanan nito ang utot na kasabihang, “Kung kelan ka nagtitipid saka lumalapit ang gastusin..”

Bagama't hindi naman "traumatic" ang nangyari, heto ang higit na nakaka-trauma.

Mabuti na nga lang may insurance, kung kunswelo ngang masasabi ito. Ang insurance broker ko na isang puti, hindi ko madamang empathic sa sitwasyon. Ang sabi niya, “You’re at fault in this case no matter what…and your insurance premium will increase,” ng halos singkwenta porsyento. Sasagutin ng kumpanya ang pagpapaayos, pero babawiin sa pamamagitan ng pagtaas ng bayarin.

Sinuma namin ang gastusin. Sasagutin ng kumpanya ang apat na libong repair, samantalang sa loob ng 3 taon, halos $1500 sa kabuuan ang itataas ng premium ko. Idagdag pa rito ang $500 na deductible na kailangan kong bayaran agad sa kumpanya para simulan ang pagsasaayos.

Sa ngayon $126 kada buwan ang ibinabayad ko. Sa susunod na Pebrero, kung sa parehong insurance company pa rin ako, ito’y magiging $175. Maglalabas ang kumpanya ng higit apat na libo, pero sa loob ng apat na taon, nagbayad ako sa kanila ng $8,400. Mulala lang magsasabing hindi kumita ang kumpanya sabihin mang gumastos sila.

Para kang nagtatapon ng pera. Kapag umuupa ka, nagagamit mo pansamantala ang bahay. Kung mangutang ka ng kotse, bawi mo sa pagtatrabaho, pag-aaral, pamamasyal. Ang mortgage, sa’yo ang bahay ilang taon man ang abutin sa pagbabayad.

Kung walang aksidente, walang saysay ang insurance. Kaya’t sige, magamit man lang kahit minsan. Kahit sabihin pang dahil dito’y higit nilang masipsip ang karampot na natitira sa akin.

Ang itsura ni Asyong, parang nangiwing kabayo na lubog ang kanang mata. Wasak din ang labi niya. Gusto ko pa rin siyang makita sa dati niyang matikas na ayos, na ang katumbas ay libo-libong pagpapakaalipin sa linta.#

(Ang pangyayari ayon sa pagkakatanda ko: Kagagaling naming mamili ng regalo at tinatahak namin ang daan na dudulo naman sa isang mas malaking kalye. Pula ang traffic light, nag-aantay ang truck upang makaliko pakanan. Pakanan din ang direksyon ko. Huminto ang traffic, nag-go ang protected left, na ibig sabihin ay right-of-way ng mga kakaliwa. Dito pa lamang sana'y lumiko na ang truck dahil hindi naman siya tatamaan ng mga sasakyan na tatahakin ang pinakamalapit na lane sa gitna. Nakapreno ako nang sapat sanang distansya kung lumiko siya. Dumulas lamang si Asyong dahil yelo ang daan).

Nars blah #1

Si Kuya Ed, si Kuya Ramil, ako. Tatlo kaming mga Pilipino sa klase, pare-parehong mga tatay na. Dalawang taon mula ngayon, pare-pareho din kaming magiging nars, dito sa ibang bansa.

Isang buwan pa lang kami halos magkakakilala. Higit na kuya kesa kaklase ang turing ko sa kanila, tulad din siguro kung sa Pilipinas man kami kumuha ng nursing. Si Kuya Ed, isang chemist sa isang pharmaceutical company, si Kuya Ramil, isang psychiatric aide at ako naman, isang nurse aide dito sa Red Deer.

Tantiya ko’y nasa magkukuwarenta si Kuya Ramil, si Kuya Ed nama’y lagpas na. Ako’y magbebente-otso. Pero hindi lang kami ang mga may kargo na sa buong klase, may halos sampu pang may mga anak na din, ang iba pa nga’y single mom.

Kami ay mga tatay, kung sa atin pa nga, mga padre-de pamilya. May mga kakabit na mabigat na responsibilidad. Dito, nanay o tatay, ang sentro-de-grabidad ng responsibilidad ay maaring nasa nanay lang, nasa tatay lang, o nasa pareho.

Iyon na nga siguro ang pinakadahilan kung paano kami nagpanagpo sa kursong Psychiatric Nursing dito sa Canada. Mga magulang kami na gustong makasiguro sa kinabukasan ng sari-sarili naming pamilya.

Umpisa pa lang ng fall term, masigasig nang magsipag-aral ang dalawa. Laging nangunguna sa mga group activities. Walang kiyemeng magsalita sa klase. Dala siguro maturity. Kung tutuusin, mas maalwan sa oras silang dalawa dahil kapwa malalaki na ang mga anak, saka pawang mga nars din ang mga kabiyak.

Ako nama’y may magpipitong buwan pa lamang na sanggol. Ang aking si Andres, pinupuno ng hagikgik ang buong bahay, ganundin kapagka umiiyak, o umaarte lang. Ayaw ko namang lumipas lang ang kanyang pagkasanggol na wala ako sa tabi nilang mag-ina. Malaking guilt-feeling, ang totoo pa nga niyan, mas tumitibay ang damdamin kong magnursing dahil sa kanila. May purpose kumbaga.

Ang totoo, hindi ko pa mahawakan nang buo ang totoong damdamin ko sa pagna-nursing. May kung anong shame o pagkapahiya sa pride ko, na karaniwang damdamin ng isang may tinapos, pero ngayo’y nagbabalik-eskwela at kumukuha ng nursing. Ang tanging dahilan lang na naiisip ko ay nandito ako sa ibang bansa, at naroon ang oportunidad para sa isang marangal na trabaho.

Wala namang masama sa pagiging aide, ang panganay nga namin na isa ring aide, ang nagpasok sa akin sa ganitong trabaho. Lamang, sa isang journalism graduate sa’tin (sa UP if i may add) na hindi naman kinikilala dito bilang ganun na nga, nakakapambaba.

Parang nakaagos sa rutinaryong buhay ng mga pasyente ang buhay naming mga aide. Mula alas-3 hanggang alas 11, masusuma ko sa tatlong aktibidad ang ginagawa namin: magtayo ng mga residenteng ulyanin mula 3:30 hanggang 4:30 para sa supper (o dinner sa atin). Magpapakain. Pagkatapos ay isa-isang binibihisan, hinuhugasan (ang buong katawan), at inihihiga. Tapos. (Siguro halos 40% sa buong walong oras ay nakaupo kami at nagpapahinga).

Ang biruan namin, kami-kami ang magpupunasan ng puwet kapag dumating ang panahon na kami ang napunta sa nursing home. Iyon ay kung abutan na kami ng pagreretiro na ang tanging alam gawin ay iyon na nga, magpunas ng puwet.

Minsan-minsan, gusto mo sanang mas may magawa ka pa para sa pasyente. Pero dahil
hindi ka naman nurse, hindi mo alam kung paano. Naisip ko, para sa mga nurse sa atin na natengga na sa pagiging aide dito, hindi kaya mas nakakapanghina ng loob iyon? Nurse ka, alam mo ang puno’t dulo ng isang sakit (disease process) pero wala ka ring magawa.

Maraming dahilang alam na halos ng lahat kung bakit maraming mga Pilipinong nars na rehistrado sa atin ang hindi makapagtrabaho dito. Problema sa dokumento, sa pagpasa ng wikang Ingles, lagpas na sa 5-taong pagitan na wala sa pagnanars, etsetera. Marami sila, marami at nakakapanghinayang.

Pero taon-taon din kung dumagsa ang maraming nars mula sa atin na napapadpad sa iba’t ibang ospital upang magsilbi sa mga banyaga dito. Ilan taon pa, kasama na din nila ang kanilang mga pamilya.

Ako, talaga namang dati, malayo sa hinagap ko ang maging nurse. Gusto ko lang magsulat at magrebolusyon , piryud. Pero sino naman ang nagsabing hindi na puwedeng magsulat at magrebolusyon ang isang nurse? :)

Senti-sentihan

Hindi ako makaisip ng pang-entrang senti. Mahirap mag-isip, lalo sa isang nangangarap pa ring maging manunulat. Pero sisimulan ko na lang..

Sabi nga ng bida sa mga happy-ending na pelikula, “wala na akong mahihiling pa..”

Hindi ako ganun ka-bida, pero masasabi kong sa lagay e, maayos-ayos na ako. May bahay, may kotse, may desenteng trabaho at career, may asawang mapagmahal, may kyut na anak (na lalaki). Ano pa nga ba naman ang mahihiling ko?

Hindi sa gusto kong lumaki ang mata ng mundo sa akin sa kung anumang meron ako sa ngayon. Sinasabi ko lang na, heto na ako, nangyari ang mga nangyari dahil na rin, gusto ko. I made my choice.

Sounds very defensive. Sino ba ang umaaway sa akin, ang ako noon o ako ngayon? Kung sakaling may makakita sa aking kakilala at itanong kung bakit ganito na ako ngayon, ang totoo, sasabihin kong wala namang gaanong nagbago.

Nakatatak na kasi sa akin ang pagiging aktibista. Dati, sa mata ng mga tao, sa UP pa lang, ako iyong tipong anytime ay mamumundok na. I was so confortable with who I was and just whatever I had before, nakatsinelas, naka-blue jeans, t-shirt, madalas may tubao, walang nami-miss na rali, etsetera. Masaya ako sa pakiramdam na, malaya ako at maraming kasama sa gusto kong ipaglaban.

Mahihiya akong makita kahit sino mang kasama ngayon. Kahit paano, may nabago sa akin. Sa ganun nila ako makikita, malayo sa dati nilang kilala. Pero dahil doon din ako nanggaling, alam kong mas malalim ang kanilang pang-unawa. Wala namang nabago sa mga gusto kong mangyari sa mundo, medyo pumurol nga lang ako, sa edukasyon.

Ang mga di tibak ko namang ka-barkada, na malapit din naman sa akin, uhm, siguro'y saka na ako magpapaliwanag kapag mismong sila ang magtanong. Tutal naman, pare-pareho na kaming may mabibigat nang responsibilidad sa mundo. Alam nilang ang aking rebolusyon, personal at pulitikal, ay hindi nakakahon.

Ah..tinitignan ko lamang ang mukha ng aking anak, alam kong gusto ko ng mas maayos na mundo para sa kanya. Sa kabila noon, gusto ko siyang lumaking malapit sa rebolusyon (since, Andres naman ang kanyang ngalan to start with hehe..) Gusto kong manahin niya, hindi ang materyal na yaman (na utang) na meron ako ngayon, kundi ang simpatya sa katulad niyang Pilipino.

Marami akong pangarap, ilan sa kanila'y natupad na, pasasaan ba't ibabalik ako ng aking mga paa (at tsinelas) sa dati nilang tinatahak.#

Anak

Alam mo bang hindi ka namin inaasahan ng iyong nanay? Pero ang hindi namin mas napaghandaan, ay ang pag-apaw ng saya at dumating ka..

Ano ba ang saysay ng mundong ito kung wala ka anak?

Siguro'y nakapagsarili pa kaming lalo ng iyong ina. Nakatapos muna ako habang abala ang iyong nanay sa pagtulong sa akin at sa iyong lola't uncle sa atin.

Nakakapag-ipon na sana kami para makauwi sa Disyembre. Unang Paskong makakasama ko, ang pamilya naman ng iyong nanay, ang kalahati ng aking pamilya.

Siguro'y makakapamasyal din kami sa ilang lugar dito sa Canada. Siyempre, magtatag-init dito ngayon. Maganda naman ang panahon para makasagap ng ibang uri ng hangin.

O kaya naman, simulang bumili ng kapirasong lupa sa atin na siyang pagtatayuan ng sarili nating bahay.

O kahit na lang ang paminsan-minsang magkaroon ng oras sa sarili..

Ah anak...mga mumunting pangarap lamang kumpara sa'yo.

Ang iyong mga hikbi, mga pagsibi, munting mga labi, at panimulang ngiti. Mapungay ang iyong mga mata, singkit, matingkad na bilog, maikling mga talukap. Malusog din ang iyong mga pisngi, mapula, maliit mong labi.

Alam mo bang marami ang nakakapansin sa'yo? Namamangha sila sa malago mong buhok. Silang mga puti na napapatanga sa'yo.

Ikaw ang buhay ko, kayo ng iyong nanay. Kayo ang nagbibigay kahulugan sa salitang saysay.#

At siya'y naging si Andres

Anak ang kyut kyut mo. Mana sa tatay...at nanay :) Tama po ang inyong nabasa, Andres po ang kanyang pangalan sa kabila ng paglaban ng aking pamilya. Payak, tulad ng kanyang pagka-Pilipino. :)

la lang...